Zdrowie psychiczne a fizyczne – wstęp do psychoneuroimmunologii

Jesteśmy bardzo przemyślanym i spójnym dziełem naszego Twórcy. Spójność ta przejawia się także we wpływie zdrowia psychicznego na fizyczne i vice versa. Nauka, która bada związek między procesami psychicznymi a układem nerwowym i immunologicznym naszego organizmu to psychoneuroimmunologia (PNI).

Wiele ludzi wie, że stres może wywoływać choroby, a kontakt z bliskimi łagodzi bóle i zapobiega im. To, co kilka lat temu można było nazwać pseudonauką, znajduje obecnie silne poparcie z wielu stron. PNI ma głębokie konsekwencje dla przyszłości badań medycznych, leczenia chorób i naszego podejścia do radzenia sobie ze stresem.

Pomysł, że pozytywne nastawienie do życia i radosne usposobienie pomagają powstrzymać chorobę, jest tak stary jak świat.

Rozłóżmy nazwę na czynniki pierwsze: Psycho – czyli psychika i emocje, neuro – to droga przenoszenia tych emocji, czyli układ nerwowy, immunologia – to odporność organizmu. Jest to nauka o wzajemnych powiązaniach między życiem emocjonalnym a funkcją układu nerwowego i immunologicznego. Każdy z tych systemów wzajemnie na siebie wpływa.

Dziedzina ta wyrosła z pracy rosyjskiego psychologa Iwana Pawłowa i jego klasycznego modelu warunkowania (połączenie bodźca i reakcji). Pawłow poprzez swój eksperyment nakłonił psy do ślinienia się. Na początek słyszały dzwonek, następnie podawano im jedzenie. Po jakimś czasie psy zaczęły automatycznie kojarzyć dźwięk z jedzeniem, tak że nawet gdy nie było ono już podawane, dźwięk dzwonka powodował ślinienie.

Parę lat później rosyjscy naukowcy przeprowadzili serię eksperymentów, które wykazały, że inne układy ciała również mogą zostać zmienione przez warunkowanie. Byli oni w stanie wywoływać reakcje immunologiczne u zwierząt w taki sam sposób, jak Pawłow wytworzył ślinienie u swoich psów.

Robert Ader jest powszechnie uważany za ojca nowoczesnego PNI. Jego wczesne badania, obejmujące warunkowanie u szczurów, otworzyły wrota do badań nad komunikacją odpornościową mózgu. Ader przeprowadził badania w Stanach Zjednoczonych i teraz wiemy na pewno, że odpowiedzi immunologiczne można wzmocnić lub stłumić za pomocą szerokiej gamy warunkowanych sygnałów.

Badania psychoneuroimmunologiczne rzucają  światło na wiele aspektów dobrego samopoczucia i zajmują się także badaniem stresu. Badania PNI wykazały, że istnieją korelacje między wydarzeniami życiowymi a skutkami zdrowotnymi. Odkrycie, że stany emocjonalne mogą wpływać na odporność jest bardzo ważne, a badania w tej dziedzinie pomagają nam lepiej zrozumieć stres i jego wpływ na zdrowie. W miarę prowadzenia badań coraz lepiej rozumiemy powiązania między stylem życia i czynnikami osobowymi a odpornością.

a) żałoby

W badaniu, które przeprowadzono na 95 647 owdowiałych osobach, stwierdzono, że w pierwszym tygodniu po żałobie śmiertelność była dwukrotnie wyższa niż oczekiwano. Jest w tym coś więcej niż metaforyczne „złamane serce”.

b) choroby układu pokarmowego

Udowodniono, że istnieje silny związek między przedłużającymi się stresującymi wydarzeniami życiowymi a wystąpieniem zaburzeń żołądkowo-jelitowych, zapalnych chorobach jelit i zespole jelita drażliwego

c) zdrowienie z raka

Pracownicy służby zdrowia pracujący z chorymi na raka wiedzą, że perspektywa pacjenta oraz ilość i jakość wsparcia psychicznego mogą mieć ogromny wpływ na wynik choroby

d) HIV

Badania wykazały znaczące dowody na to, że podwyższony poziom stresu i zmniejszone wsparcie społeczne przyspiesza postęp zakażenia wirusem HIV.

e) łuszczyca i astma

Mają one powiązania ze stanem psychicznym. W stresującym dniu w biurze możesz drapać się, gdy sięgasz po pompę astmy.

f) gojenie się ran

szybkość, z jaką leczy się pacjent chirurgiczny, jest powiązana z czynnikami psychologicznymi. Na przykład wzrost poziomu strachu lub stresu przed zabiegiem chirurgicznym wiąże się z gorszymi wynikami, w tym dłuższymi pobytami w szpitalu, większą liczbą powikłań pooperacyjnych i wyższym odsetkiem ponownej hospitalizacji

Norman Vincent Peale, protestancki kaznodzieja i pastor oraz autor wielu bestsellerów, w swojej książce „Sztuka twórczego życia” przytacza wypowiedź Normana Cousins’a:

„Kolega ze szkoły medycznej opowiadał mi o kobiecie, która poddała się  całościowym badaniom i dowiedziała się, że jedna z jej nerek zupełnie  przestała funkcjonować. Szok, którego doświadczyła, spowodował u niej  natychmiastową głuchotę. Po nieprzerwanej i długotrwałej terapii, trwającej  kilka miesięcy, odzyskała słuch. Moich kolegów martwiło to, że utrata słuchu wcale nie musiała wystąpić. Rutynowy sposób, w jaki zakomunikowano  jej diagnozę, stał się przyczyną problemu zdrowotnego prawie tak samo  poważnego, jak pierwotna choroba.(…)

Najbardziej uderzający jest fakt, że pogarszanie się stanu zdrowia chorego  nasila się po ogłoszeniu diagnozy. Dlaczego stan zdrowia pacjentów ulega  pogorszeniu, gdy zapoznają się z diagnozą? Dlaczego złe wiadomości  powodują, że ich stan się pogarsza? Czy to możliwe, że w momencie, gdy  przyczepiamy etykietkę do ich symptomów, zdolność organizmu do zareagowania  na wyzwanie zostaje w znacznym stopniu zmniejszona (…)? Z tego powodu,  zawsze gdy to było możliwe, starałem się umieszczać nowo zdiagnozowanych  pacjentów razem z pacjentami, którzy już przebyli podobną chorobę (…)  Konkretny dowód, że wyzdrowienie jest możliwe, zwiększa szanse skutecznego  leczenia medycznego.”

Peale odnosi się także do wypowiedzi Willarda A. Krehla – emerytowanego profesora medycyny na Uniwersytecie  Tomasza Jeffersona w Filadelfii:

„To oczekiwanie rozciąga się również na choroby nowotworowe, przy których  złe nowiny są zawsze traumatyczne. Postawa pacjenta natychmiast staje się negatywna. Człowiek zaczyna się obawiać, że umrze; od twoich uczuć w  znacznej mierze zależy to, jak żyjesz. Lekarstwo musi być podawane wraz z  silnym duchowym wsparciem”, podkreśla dr Krehl. „Pacjent musi rozwinąć w  sobie poczucie wiary nie tylko w lekarza i podawane lekarstwo, lecz, co  najważniejsze, w samego siebie. Musi sobie powiedzieć: Na Boga, zamierzam  zwyciężyć to paskudztwo. Jest to szczególnie ważne w przypadku raka”,  dodaje. „Wierzę, że silne wsparcie połączone z wiarą w jego skuteczność na  pewno nie zaszkodzi, a często może pomóc. Zdrowa komórka jest silniejsza od  komórki nowotworowej. Wzmocnienie jej w naturalnym środowisku, w którym  istnieje, stwarza większą szansę pokonania komórek rakowych. Tak jak przez  niewłaściwe myślenie możesz się nabawić choroby, przez myślenie odpowiednie  możesz znaleźć drogę prowadzącą do wyzdrowienia”

Na pewno słyszałeś, że myśli mają moc stwórczą. Sposób myślenia naprawdę potrafi wpłynąć na nasze życie. Możemy wybierać pomiędzy dwoma sposobami myślenia: pozytywnym lub negatywnym. Myślenia realistycznego wg. mnie tak naprawdę nie ma, ponieważ ludzie myślą pozytywnie lub negatywnie, często mówiąc, że to właśnie ich myślenie jest tym właściwym, adekwatnym do sytuacji i prawdziwym – realistycznym.

Według wspomnianego wcześniej dr.Krehla:

„Nadzieja pacjenta odgrywa ważną rolę w przyjmowaniu wszelkich  lekarstw – nawet witamin i aspiryny. Dobrzy lekarze zdają sobie z tego  intuicyjnie sprawę i to właśnie jest powodem, dla którego dają swoim  pacjentom nie tylko recepty, lecz również słowa zachęty: Właśnie to  sprawia, że poczujesz się lepiej”.

Ponownie, w książce „Sztuka twórczego życia”, Peale podaje przykład człowieka, który nie czuł się dobrze oraz nie był w formie, a miał tego samego lekarza co Normant Vincent Peala, który samopoczucie miał doskonałe. Lekarz poradził mu aby poszedł właśnie do Peala, ponieważ podejrzewał, że problem odpowiedzialny za jego niski poziom energii i fizyczną niemrawość był zlokalizowany w jego umyśle, który Peale miał zbadać.

Mężczyzna ten opowiedział więc Peale’owi o swojej nienawiści do pewnego człowieka, wylewając z siebie  olbrzymią ilość resentymentu. Kiedy skończył, natychmiast przeszedł do omawiania  kolejnych wrogów. Peale doszedł do wniosku, że stracił dużą ilość energii fizycznej mając tak wiele obiektów nienawiści. Gdy to z siebie wyrzucił, wstał i wyprostował się. Wyciągnął ręce do  góry, nad głowę, tak daleko, jak mógł, i wykrzyknął, że czuje się dobrze. Peale powiedział mu wtedy, że jego pozytywne odczucia są naturalne, uwolnił bowiem  swój umysł od całej masy chorobliwych emocji, które dźwigał od dłuższego czasu.

Póżniej, gdy Peale spotkał się ze swoim lekarzem ten powiedział mu:

„Czy pamiętasz tego mężczyznę, którego do ciebie wysłałem? Nie wiem, co mu zaaplikowałeś, lecz to podziałało. Teraz cieszy  się dobrym zdrowiem, ma dobrą postawę i jest silny.”

Ilu z nas rozwija w sobie nienawiść do innych lub żal, smutek i zazdrość, które sprawiają, że czujemy się ze sobą fatalnie, fizycznie i psychicznie? Poprzez złe psychiczne samopoczucie wywołujemy w sobie wiele chorób. Wygląda na to, że kluczem do zdrowia i szczęścia jest myślenie pozytywne.

Peale przytocza także słowa badacza medycyny Berniego S.  Siegela. Cytat pochodzi z jego książki zatytułowanej „Peace, Love and  Healing” („Pokój, miłość i uzdrowienie”). Siegel pisze tam: „Im pełniej  rozumiemy, że nasze ciało i umysł stanowią jedność, tym trudniej nam  rozpatrywać je w oderwaniu od siebie. To, co znajduje się w naszej głowie,  zwykle całkiem dosłownie, rzec by można niejako anatomicznie, przenosi się  na nasze ciało. Wszystko, co daje nadzieję, kryje w sobie lecznicze właściwości”.

Peale pisze także:

„Nasze pokolenie o wiele lepiej radziłoby sobie, gdyby kierowało się  zasadami zdrowego życia, obejmującymi jednocześnie umysł i ciało”

I konkluduje:

„Pamiętajmy zatem, że aby żyć długo i cieszyć się dobrym zdrowiem, należy  dbać o zdrowie swojego umysłu i aktywnie go wykorzystywać. Można to  osiągnąć stając się silnym wierzącym – człowiekiem wierzącym w siebie, w  przyszłość, w ludzi, w ciągłą Bożą opiekę. Na tym polega pozytywne  myślenie, które usuwa pesymizm”

Na zakończenie

Przez wiele lat układ odpornościowy był uważany za samodzielny, autonomiczny mechanizm. Jak wiemy obecnie, tak nie jest. Mózg mówi regularnie i elokwentnie do komórek układu odpornościowego i odwrotnie.

Źródła:
1. verywellmind: Psychoneuroimmunology And Stress –  https://www.verywellmind.com/psychoneuroimmunology-and-stress-3145127
2. MedicalNewsToday: Psychoneuroimmunology: laugh and be well –  https://www.medicalnewstoday.com/articles/305921.php
3. Alicja Grzesiak Oficjalna Strona: Psychoimmunologia czyli związek ciała, umysłu i choroby –  https://alicjagrzesiak.pl/moje-artykuly/250-psychoimmunologia-czyli-zwia-zek-ciala-umyslu-i-choroby.html
4. Norman Vincent Peale – „Sztuka twórczego życia”